Người đàn ông 38 t.uổi, đến Bệnh viện Đại học Y Dược tái khám bệnh mạn tính định kỳ, đột nhiên không nói được, rồi liệt tay, chân.
Bệnh nhân nhanh chóng được cấp cứu, chụp CT não, sau đó điều trị thuốc tan cục m.áu đông, truyền thuốc và dùng dụng cụ lấy huyết khối chỉ trong vòng 25 phút. May mắn được phát hiện ngay tại bệnh viện và can thiệp kịp thời, người bệnh hồi phục rất nhanh, sức cơ trở lại khá tốt. Sau 12 giờ, anh hầu như không còn triệu chứng, trở lại bình thường. Hình ảnh chụp MRI sau đó cho thấy người bệnh không còn tổn thương nào trên não và hình mạch m.áu não được thông hoàn toàn.
Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Bá Thắng, Trưởng Trung tâm Khoa học Thần kinh, Trưởng Đơn vị Đột quỵ Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM cho biết: Đột quỵ là nguyên nhân gây t.ử v.ong hàng đầu, xảy đến đột ngột và rất nguy hiểm nếu không được xử trí kịp thời. Nếu nhận biết được các dấu hiệu và cấp cứu trong “thời gian vàng”, người bệnh có cơ hội phục hồi. Ngược lại sẽ gây ra hậu quả nặng nề với sức khỏe. Hiện tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ t.uổi tại Việt Nam đang có xu hướng tăng, trung bình khoảng 2% mỗi năm.
Điều trị đột quỵ tập trung vào điều trị cấp cứu. Dựa trên các phương pháp chẩn đoán, các bác sĩ sẽ xác định nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Có hai cách để cấp cứu và thông mạch m.áu. Thứ nhất là dùng thuốc làm tan cục m.áu, phương pháp này chỉ dùng trong 4-5 giờ đầu kể từ khi người bệnh có triệu chứng đầu tiên. Thứ hai là dùng dụng cụ để thông mạch m.áu, thời gian “cửa sổ” để áp dụng là 6 giờ sau khi xảy ra đột quỵ. Do đó, người bệnh cần được đưa đến cấp trong thời gian sớm nhất để kịp thời can thiệp.
Nếu không được cấp cứu kịp thời, người bệnh sẽ trở thành người tàn tật, không còn khả năng tự chăm sóc bản thân, là gánh nặng cho gia đình, xã hội. Nghiên cứu cho thấy, chỉ có 25-30% người bệnh sau đột quỵ tự đi lại, phục vụ bản thân; 20-25% đi lại khó khăn và cần sự hỗ trợ của người khác trong sinh hoạt hàng ngày; 15-25% phải phụ thuộc hoàn toàn vào người khác.
Theo TS BS. Nguyễn Bá Thắng, đột quỵ là bệnh lý liên quan trực tiếp đến mạch m.áu não, gián đoạn việc cấp m.áu, làm não ngưng hoạt động, từ đó các chức năng do não điều khiển cũng sẽ ngưng hoạt động. Có hai nguyên nhân chính dẫn đến đột quỵ: một là do mạch m.áu bị vỡ, hai là do mạch m.áu bị tắc nghẽn. Người bệnh sẽ có biểu hiện yếu, liệt, không nói được, gục xuống, thậm chí là hôn mê. Để phát hiện sớm cơn đột quỵ, cần dựa vào những dấu hiệu ban đầu (hay còn gọi là quy tắc FAST) sau đây:
F – Face (mặt): Người bệnh có thể bị liệt, méo miệng, nhân trung (đoạn nối giữa điểm dưới mũi đến môi trên) bị lệch, thể hiện rõ nhất khi người bệnh cười mở miệng lớn.
A – Arm (cánh tay) : Người bệnh cử động khó hoặc không thể cử động tay chân, tê liệt một bên cơ thể. Cách xác nhận nhanh chóng nhất là yêu cầu người bệnh giơ hai tay lên và giữ lại cùng một lúc.
S – Speech (nói chuyện): Người bệnh khó nói, phát âm không rõ, nói dính chữ, nói ngọng bất thường, hoặc không hiểu lời nói.
T – Time (thời gian ): tranh thủ tối đa thời gian đưa người bệnh đến bệnh viện hoặc gọi xe cứu thương để được cấp cứu kịp thời.
Theo bác sĩ Thắng, các yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ gồm người có bệnh lý như tăng huyết áp, đái tháo đường, xơ vữa động mạch và những rối loạn về mỡ trong m.áu, bệnh tim, thừa cân, béo phì, người có thói quen hút t.huốc l.á, uống nhiều rượu bia… là các yếu tố nguy cơ của đột quỵ. Bên cạnh đó, t.uổi tác cũng yếu tố nguy cơ dẫn đến đột quỵ, t.uổi càng cao thì nguy cơ đột quỵ càng lớn.
“Để phòng ngừa đột quỵ, cần giữ lối sống lành mạnh, thường xuyên vận động, thể dục, thể thao; chế độ ăn hợp lý, tăng cường rau xanh, giảm mỡ béo, đường bột; bỏ thói quen hút t.huốc l.á, uống rượu bia… Nên khám sức khỏe định kỳ để phát hiện các yếu tố nguy cơ, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời để phòng ngừa đột quỵ hiệu quả”, bác sĩ khuyến cáo.
Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Bá Thắng thăm khám cho một bệnh nhân sau đột quỵ. Ảnh. Bệnh viện Đại học Y dược TP HCM
Biểu hiện của thiếu m.áu não thoáng qua
Tôi rất hay bị hoa mắt, choáng váng, nhất là khi làm việc gắng sức. Tôi hơi lo lắng vì mẹ tôi đã từng bị đột quỵ. Có phải tôi bị thiếu m.áu não không, thưa bác sĩ?
Vũ Thanh Tùng (Thanh Hóa)
Ảnh minh họa
Với những dấu hiệu kể trên thì chưa đủ căn cứ để nói bạn bị thiếu m.áu não. Nhưng nhân tiện bạn hỏi thì bác sĩ gia đình tư vấn biểu hiện của bệnh thiếu m.áu não cho bạn và độc giả.
Mỗi vùng của não được nuôi dưỡng bằng một mạch m.áu riêng, nếu các mạch m.áu này bị hẹp hoặc bị bít tắc, làm giảm sự tưới m.áu cho phần não mà mạch m.áu chi phối sẽ gây rối loạn chức năng của vùng não đó. Hơn nữa, mỗi phần của não lại chi phối một bộ phận của cơ thể: về vận động, cảm giác, về ngôn ngữ, về 6 giác quan…
Vì vậy, khi một vùng não bị tổn thương sẽ xuất hiện triệu chứng ở cơ thể mà vùng não chi phối như: vùng vận động của não bị tổn thương thì bệnh nhân bị liệt; vùng ngôn ngữ bị tổn thương thì bệnh nhân nói ngọng hoặc không nói được nữa…
Tùy mức độ thiếu m.áu và chức năng của các tế bào não mà mạch m.áu đó nuôi dưỡng, cơ thể sẽ gặp phải những triệu chứng khác nhau như yếu liệt tay chân, méo miệng, khó nói, tê nửa người, choáng váng, hoa mắt, chóng mặt…
Dấu hiệu của cơn thiếu m.áu náo thoáng qua xuất hiện đột ngột khi bệnh nhân đang sinh hoạt bình thường như: bất tỉnh, nhức đầu, yếu nhẹ hoặc liệt nửa người, nói ngọng hay không nói được, 1 mắt hoặc cả 2 mắt bỗng không nhìn thấy, tự nhiên mất thăng bằng, chóng mặt, đi hay đứng không vững…
Các dấu hiệu trên chỉ kéo dài khoảng 1-10 phút, hiếm khi kéo dài quá 1 giờ. Khi triệu chứng kéo dài quá 1 giờ được xem như bệnh nhân bị tai biến mạch m.áu não, khi đó não đã bị tổn thương vĩnh viễn.
